Ikonosfera hierofanii
Dom a sacrum. Transmisja kulturowa artefaktów sztuki ludowej w rejestracji fotograficznej i antropologicznym opracowaniu tekstowym.
Ikonosfera hierofanii… ma na celu stworzenie foto-antropologicznego zapisu (fotorepozytorium), dokumentującego zmiany we współczesnej „domowej” religijności, na przykładzie analizy „domowego sacrum” – domowych „ołtarzyków” konstruowanych w kulturze tradycyjnej w oparciu o artefakty sztuki ludowej.
Praktycznie od początków istnienia ludzkość stara się oswajać rzeczywistość a także zjawiska dla niej niezrozumiałe. Coś co obecnie nazywamy sacrum lub świętością mogło objawiać się w zjawiskach atmosferycznych ale także przybierać postać materialną czczonych kamieni czy drzew. Większość religii zawiera szereg elementów takich jak symbole, mity, ideogramy czy rytuały. Dzięki ustalonym „prawdom” objawiającym się w formie sacrum, człowiek od zawsze broni się przed nicością, złem i nieprzewidywalnością uosabianymi przez sferę profanum. Dzięki tym założeniom w religii pewna grupa przedmiotów może nabrać wartości hierofanicznej. Przykładem takiego zjawiska jest między innymi wiara w świętość relikwii, obrazów czy symboli.
W religii chrześcijańskiej a szczególnie w obrzędowości, tego typu przedmioty nabierają niezwykłej mocy. Poświęcony krzyżyk zawieszony na szyi dziecka ma je chronić przed złem a święty obraz zawieszony w domu przynosić rodzinie pomyślność. W tradycyjnej kulturze ludowej każdy moment życia i istnienia człowieka jest wpisany w określony rytm usankcjonowany poprzez przyjęte rytuały a podział świata na sacrum i profanum wyraźnie widoczny. Dom ma być odzwierciedleniem naszego świata zatem mamy tu różne przestrzenie zarówno te związane z codziennymi obowiązkami, jak i te uświęcone. Taką przestrzeń sacrum w obrębie domostwa można zdefiniować jako miejsce oddziaływania „mocy” poprzez zawieszenie podobizny świętego patrona, umieszczenie krzyża czy zebranie „świętych” przedmiotów w formie małego ołtarzyka.
W dawnej kulturze ludowej ołtarzyki wyodrębniane najczęściej w rogu izby były czymś popularnym. Tu modlono się o łaskę boską i umieszczano kwiaty, świece czy ozdoby w okresie świąt. W czasie Wielkanocy jednym ze zwyczajów było chociażby zakrywanie krzyży lub obrazów w Wielki Piątek na znak żałoby. Przestrzeń sacrum „żyła” zatem rytmem roku obrzędowego a także wydarzeń rodzinnych. Czy ten zwyczaj przetrwał do dnia dzisiejszego? Czy możemy odnaleźć ślady tej dawnej „religijności” w obecnym świecie, a jeżeli tak to jaką obecnie ma ona formę?
Do pobrania: Raport z realizacji projektu
Strategiczne cele projektu:
- analiza i fotograficzna rejestracja materialnych (ikonostera) przejawów współczesnej religijności w kontekście tradycyjnej kultury ludowej;
- poszukiwanie zachowanych do dnia dzisiejszego tradycyjnych artefaktów sztuki ludowej (co pozwoliłoby na ewentualne odszukanie i dokumentację cennych dla sztuki ludowej zabytków);
- utworzenie ogólnodostępnego fotorepozytorium (kanału komunikacji) dokumentującego współczesne domowe „ołtarzyki” w odniesieniu do tradycyjnej religijności ludowej (obrazujących nawiązania do tradycji i transformacje przestrzeni sacrum);
- analiza i rejestracja procesu transmisji kulturowej (religijności tradycyjnej) w obrębie wybranych społeczności lokalnych województwa łódzkiego;
- wypracowywanie i dzielenie się dobrymi praktykami pomiędzy realizatorami projektuoraz nawiązywanie interdyscyplinarnych i międzyśrodowiskowych kontaktów;
- integracja członków wybranych społeczności, wśród których dane zjawisko funkcjonuje,
i w ramach którego są przekazywane (transmitowane) wzorce religijności w odniesieniu do jej tradycyjnego wymiaru. - wspieranie działań związanych z materialnym oraz niematerialnym wymiarem dziedzictwa kulturowego, co wpisuje się w założenia ratyfikowanej w 2011 roku przez Rzeczpospolitą Polską Konwencji UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego;
- wspieranie zjawisk związanych z kulturą tradycyjną funkcjonującą na poziomie lokalnym, regionalnym i ogólnopolskim, której elementy występują zarówno na obszarach wiejskich, jak i miejskich;
- nawiązanie współpracy z partnerami na szczeblu lokalnym, regionalnym i ogólnopolskim;
- promocja artefaktów tradycyjnej sztuki ludowej w niekomercyjnym wymiarze (uświadomienie ich wartości w kontekście kulturowym)
Projekt „Ikonosfera hierofanii. Dom a sacrum. Transmisja kulturowa artefaktów sztuki ludowej w rejestracji fotograficznej i antropologicznym opracowaniu tekstowym” jest współfinansowany ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z budżetu państwa w ramach PROGRAMU/PRIORYTETU (Kultura ludowa i tradycyjna).
